Drzewa tlenowce – wszystko co trzeba wiedzieć o Oxytree

Data aktualizacji 11.07.2024

Drzewa tlenowce dają szansę na obiecującą walkę z kryzysem klimatycznym. Mogą okazać się prawdziwą rewolucją dla środowiska naturalnego. Nauka daje człowiekowi szansę, by, w przeciwieństwie do tego, co robił przez tyle lat, odciążyć naturę w oczyszczaniu planety. Co więcej, tlenowce bez problemu posadzisz w swoim przydomowym ogrodzie.

Zaczniemy od wyjaśnienia, czym są drzewa tlenowe i jak powstały. Następnie omówimy ich imponujące właściwości Oxytree, którym zawdzięczają nazwę i popularność. Przedstawimy również potencjalne zastosowania tych drzew, a także argumenty przeciwników. Ciekawe? Jeszcze jak! Czytaj!

Czym są drzewa tlenowce?

Oxytree to efekt pracy laboratoryjnej. Wywodzi się ze skrzyżowania dwóch odmian paulowni – Paulownia fortunei i Paulownia elongata. Nie można spotkać tej sztucznie stworzonej odmiany w naturze.

Odmiana została opracowana przez hiszpańską firmę biotechnologiczną In Vitro S.L. z Sant Feliu de Llobregat. Uzyskała europejski paszport Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin (CPVO).

Drzewa tlenowce zawdzięczają swoją nazwę kluczowej właściwości. Oxytree produkuje znaczne ilości tlenu i pochłania duże ilości dwutlenku węgla. Jak duże? 10-krotnie więcej niż inne drzewa liściaste. Między innymi z tego powodu zostało uznane przez botaników za najbardziej użyteczną odmianę paulowni.

Niezwykłe cechy Oxytree

Drzewa tlenowe wyróżniają się nie tylko wyjątkowo wysoką produkcją tlenu i absorpcją dwutlenku węgla. W laboratoryjnych warunkach udało się stworzyć naprawdę wszechstronną roślinę. Co jeszcze ją cechuje?

Szybkość wzrostu

Oxytree to prawdziwy rekordzista pod względem tempa wzrostu. W ciągu zaledwie jednego roku może osiągnąć wysokość do 3 metrów. Przez 6 lat dorasta do 16 metrów. Tak szybki wzrost wynika z akumulacji dwutlenku węgla – pożywienia roślin. Tak wysoki pobór CO2 z otoczenia jest możliwy dzięki gigantycznym liściom.

Niewybredna natura

Oxytree doskonale radzi sobie w umiarkowanych, nawet w skrajnych warunkach klimatycznych (-25 stopni Celsjusza do nawet +45 stopni). Wykazuje odporność na choroby.

Drzewa tlenowe nie są wymagające także w kwestii nawadniania. Rocznie wystarcza im od 500 do 800 mm opadów, co oznacza, że mogą rosnąć nawet w regionach o niskiej wilgotności powietrza.

Drzewo tlenowe nie lubi tylko podmokłych terenów i gleby o kwaśnym odczynie.

Nieinwazyjność

Drzewka nie mogą się samoistnie rozprzestrzeniać. Rosną tylko w miejscu posadzenia. Same nasiona wytwarzane przez roślinę są jałowe, a i odmiany, z których powstała krzyżówka, zaliczają się do nieinwazyjnych.

Szybkie odrastanie

Roślinę można ściąć już po 3 latach uprawy. Po ścięciu drzewa pień nie obumiera, lecz zaczyna odrastać, dając życie nowym pędom. Z jednej sadzonki Oxytree można uzyskać nawet 4-5 pełnowartościowych, wysokich drzew. Tempo wzrostu jest tak samo szybkie świeżo po posadzeniu.

Niewielki wpływ na żyzność gleby

Drzewa tlenowe sięgają korzeniami go głębokich warstw gleby (do 9 metrów). Pozostawiają górne warstwy podłoża żyznymi na potrzeby zwykłych roślin. Ponadto z racji wyjątkowej zdolności do fotosyntezy, Oxytree pobiera z gleby stosunkowo mało składników odżywczych.

Potencjalne zastosowania Oxytree

Poznałeś cechy rośliny – a jak mają się one do praktycznych zastosowań? Spójrzmy na to z perspektywy prywatnego ogródka oraz potencjalnych korzyści z globalnego rozprzestrzenienia upraw.

Zastosowania prywatne

Jak wspomnieliśmy na samym wstępie, drzewa tlenowe można sadzić w prywatnych ogrodach. Po co? Pień, liście, korzeń, kwiaty – człowiek może wykorzystać każdą część drzewka tlenowego.

• Efektowny wygląd. Drzewa tlenowce najczęściej są wykorzystywane jako rośliny ozdobne. Ich bujnie rozgałęziona korona i duże liście dają przyjemny cień w upalne dni, a kwitnące na wiosnę kwiaty stanowią efektowną ozdobę ogrodu. Po kilku latach możesz mieć w ogrodzie wielkie drzewo!
• Pozyskiwanie drewna użytkowego. Drewno paulowni jest twarde i mocne, co czyni je doskonałym materiałem na meble i inne wyroby drewniane. Nie chłonie wilgoci, więc można z niego zrobić np. panele na odkryty taras. Aż 70% masy drzewa to pień.
• Pozyskiwanie opału. Drewno ma wysoką wartość opałową. Według portalu nawodnienia.eu daje 4669,5 kcal/kg. Aktualnie drewno tej odmiany paulowni jest bardzo drogie, jednak przy organizacji własnej uprawy z pewnością nigdy nie zabraknie Ci opału do kominka.
• Pozyskiwanie miodu. Kwiaty drzewa tlenowego przyciągają pszczoły. Nektar daje wyjątkowo aromatyczny, przepyszny miód na własne lub biznesowe potrzeby. Z 1 ha drzew można uzyskać około 700 kg miodu.
• Pasza dla zwierząt. Duże liście drzew tlenowych to wartościowy pokarm dla zwierząt hodowlanych.
• Stabilizacja terenu. Z uwagi na głębokość korzeni drzew tlenowych, mogą posłużyć za stabilizator osuwisk.

Czy uprawa drzewa tlenowego się opłaca? Ceny za jedną sadzonkę drzewa tlenowego wynoszą w tym momencie około 30-35 złotych. Biorąc pod uwagę szereg możliwości i fakt, że z jednej sadzonki dostaniesz na przestrzeni lat nawet 5 drzew do celów użytkowych.

Zastosowania globalne

Spójrzmy na drzewa tlenowce w szerokiej perspektywie. Dlaczego naukowcy upatrują w nich szansę na poprawę kondycji klimatu?

Pamiętaj, że drzewo tlenowe to nowe rozwiązanie, wciąż wymagające badań, więc dopiero czas pokaże, czy ta odmiana paulowni spełni pokładane w niej nadzieje.

• Redukcja nadmiaru CO2. Szybki wzrost i duża masa drzewna pozwalają im magazynować ogromne ilości dwutlenku węgla w swojej biomasie, skutecznie wiążąc go i uniemożliwiając przedostanie się do atmosfery.
• Oczyszczanie powietrza. W miastach zmagających się z zanieczyszczeniem powietrza Oxytree może zadziałać jak naturalny filtr powietrza. Roślina ma szansę stać się kluczowym sprzymierzeńcem w walce o czystą atmosferę.
• Zalesianie trudnych terenów. Z uwagi na niskie wymagania środowiskowe, drzewo tlenowe może być z powodzeniem uprawiane w różnych częściach świata, także tych gdzie o roślinność jest wyjątkowo trudno.
• Odnawianie lasów. W porównaniu do tradycyjnych drzew oferuje błyskawiczną transformację pustych obszarów w bujne lasy, dając tym samym schronienie zwierzętom i poprawiając bioróżnorodność. Można byłoby zastosować je np. do wskrzeszania lasów po pożarach i masowych wycinkach.
• Ograniczanie wycinki zwykłych drzew. Szybko rosnące drzewo może być wykorzystywane jako opał, materiał budowlany i źródło celulozy na produkcję papieru. Tym samym człowiek wytnie mniej lasów do celów funkcjonalnych.
• Szansa finansowa dla ubogich rejonów. Uprawa Oxytree na plantacjach może stać się również źródłem dochodów dla lokalnych społeczności, które mogłyby zająć się drzewami i produkcją miodu.

Trwają badania nad dalekosiężnym wpływem wprowadzenia Oxytree do środowiska. Według Łukasza Wilczewskiego z Oxytree Solutions Poland, dla portalu Ekologia.pl, drzewa tlenowe stwarzają szerokie możliwości ochrony zwykłych drzew, a przy tym są bezpieczne dla ekosystemu. Potrzebne jest jednak wiele niezbitych dowodów z niezależnych instytucji, by rozprzestrzenić sztuczny gatunek o tak znaczących właściwościach.

Jak hodować drzewa tlenowe u siebie?

Podoba Ci się estetyka i możliwości drzewa tlenowego? Jeśli jesteś szczęśliwym posiadaczem dużego ogrodu, nic nie stoi na przeszkodzie, by przetestować tę roślinę u siebie. Chociaż drzewa tlenowce są mało wymagające, wciąż wymagają odrobiny troski!

Wybór miejsca

Oxytree rosną bardzo szybko i mogą osiągać pokaźne rozmiary. Dlatego ważne jest, aby posadzić je w miejscu, gdzie będą miały dostatecznie dużo miejsca na rozrost korzeni i korony. Należy zachować odległość co najmniej 5-6 metrów od innych drzew, budynków i granic działki.

Gatunek preferuje nasłonecznione stanowiska z osłoną od wiatru. Trzeba zwrócić uwagę, czy w głębokich warstwach gleby nie znajdują się głazy ani wody gruntowe, gdyż mogłyby zaszkodzić głęboko wrastającym korzeniom.

Sadzenie

Najlepszy czas na sadzenie to okres od połowy maja do końca lipca.

1. Wykop dół o głębokości 80-100 centymetrów i średnicy 35-50 cm (w zależności od wielkości sadzonki).
2. Wymieszaj wykopaną ziemię z kompostem lub obornikiem. Na mieszankę możesz dodatkowo wylać użyźniający preparat bakteryjny. Wymieszaj, zakop warstwę z nawozem, tak by nie mogła dotknąć korzeni sadzonki.
3. Użyźnioną ziemię podlewaj aż do powstania błota.
4. Wygrzeb w błocie dołek, w którym schowasz całą część korzeniową sadzonki. W przypadku małych sadzonej najwygodniej będzie zrobić to rękami w rękawiczkach.
5. Posadź sadzonkę Oxytree w błotnistym wykopie. Zagrzeb, tak by utworzyły kopczyk wokół łodygi.

Pielęgnacja

Młode Oxytree wymagają regularnego podlewania, zwłaszcza w okresie suszy. Zaleca się stosowanie nawadniania kropelkowego, aby zminimalizować parowanie wody. Podlewać 2-3 razy w tygodniu trzeba aż do pierwszego zrzucenia liści. Później wystarczy to robić nie częściej niż raz w tygodniu.

W pierwszych 2 latach wzrostu stosuj nawóz organiczny raz w roku, najlepiej wiosną. Starsze drzewa mogą wymagać nawożenia co 2-3 lata, jeśli zostały posadzone na jałowej glebie. Możesz stosować nawóz organiczny lub mineralny przeznaczony dla drzew liściastych.

Oxytree dobrze znoszą cięcie. Przycinanie raz do roku, po ziomie, pomaga utrzymać ich kształt i pobudza wzrost nowych pędów.

Nie okrywaj drzew na zimę. Dobrze znoszą niskie temperatury.

Bezpieczeństwo Oxytree i potencjalne negatywne skutki

Ogólnie rzecz biorąc, Oxytree są uznawane za bezpieczne dla ludzi i zwierząt. Nie ma naukowych dowodów na to, że powodują jakiekolwiek zagrożenia dla zdrowia. Dotarliśmy nawet do interesującego badania z 2020 roku opublikowanego pod kierownictwem Weroniki Adach. Wynika z niego, że w drzewach tlenowych znajdują się związki fenolowe, czyli przeciwutleniacze zwalczające wolne rodniki. Do podobnych wniosków doszedł zespół Natalii Sławińskiej w 2023 roku.

Jako że drzewka kwitną wiosną, mogą podrażniać osoby uczulone na pyłki. Uważać powinny także osoby uczulone na jad pszczeli – kwiaty drzew tlenowych są magnesem na te owady.

Przejdźmy jednak do mniej przyjemnej części. Nie wszystko złoto, co się świeci, zwłaszcza w kwestii ingerowania człowieka w naturę.

Co się stanie, gdy na szerszą skalę wprowadzimy do środowiska nowy gatunek? Nie wiadomo. Roślina o tak dużych możliwościach regulacji klimatu może w dalekosiężnej perspektywie okazać się zagrożeniem dla rodzimej flory. Drzewa rosną szybko, wysoko, zacieniają glebę, a to wpływa na jej skład. Nie ma też dowodów na to, że lokalne owady i dzikie zwierzęta zareagują przyjaźnie. Dlatego, gwoli ostrożności, na większa skalę drzewa tlenowce są teraz sadzone wyłącznie na ściśle kontrolowanych plantacjach. Co będzie dalej? Pokażą badania.

Drzewa tlenowe w Polsce

W 2016 roku sadzenie drzew tlenowych w Polsce nie spotkało się z aprobatą Ministerstwa Środowiska. Jako argument podano niewystarczająca ilość dowodów na bezpieczeństwo wprowadzenia Oxytree do środowiska. Negatywną opinię wystosowała także Państwowa Rada Ochrony Przyrody.

Od temtej pory temat drzew tlenowych pojawia się w przestrzeni publicznej sporadycznie. W 2020 roku BNP Paribas wyszło z inicjatywą założenia lasu tlenowego – posadzili 21 000 drzew. Drzewa tlenowce możesz zobaczyć w niektórych prywatnych ogrodach, po kraju są rozsiane kontrolowane plantacje zorganizowane przez Lasy Tlenowe S.A. Być może, na fali odradzającej się popularności Oxytree, wrócą one do eksperckich komisji.

Ponadto sceptycy zarzucają firmom sprzedającym sadzonki eko-żerowanie na naiwności tylko dla własnego zysku (taką sugestię wystosowano nawet we wspomnianej opinii komisji ds. roślin). Czy słusznie? Cóż – fakty są takie, że mamy do czynienia z drzewami niezwykłymi pod względem właściwości, więc za Oxytree stoi więcej, niż tylko marketing.

Na forach ogrodniczych dotarliśmy do porównań Oxytree do niesławnego barszczu Sosnowskiego. W ubiegłym wieku barszcz został sztucznie sprowadzony i rozpowszechniony w krajach bloku wschodniego jako roślina pastewna. Sytuacja z tymi roślinami jest jednak zupełnie inna. Barszcz Sosnowskiego to bardzo płodna samosiejka (co kiedyś ceniono), a drzewa tlenowe nie mogą samodzielnie się rozprzestrzeniać.

Nie ma jednak żadnych odgórnych przepisów regulujących sadzenie tlenowców. Oficjalnie, eksperci działający z ramienia państwa są przeciwni, ale te opinie nie są wiążące z punktu prawnego. Mówiąc wprost – sadzić można, ale nie ma co liczyć na dotacje do uprawy.

Podsumowanie – pytania i odpowiedzi

Drzewa tlenowce to sztuczna krzyżówka dwóch odmian paulowni. Nazwę zawdzięcza 10-krotnie większej produkcji tlenu w porównaniu do innych drzew liściastych. Gigantyczne liście Oxytree przekładają się również na wyjątkowo wydajne pochłanianie dwutlenku węgla. Rosną bardzo szybko – potrafią osiągnąć 16 metrów w przeciągu zaledwie 6 lat. Odrastają po ścięciu, a w dodatku są nieinwazyjne.

Można je uprawiać we własnych ogrodach. Każda część drzewa może zostać wykorzystana na opał, do produkcji wyrobów drewnianych, karmienia pszczół i zwierząt hodowlanych. Sadzenie i uprawa jest prosta – drzewek nie trzeba nawet okrywać na zimę, bo świetnie radzą sobie w niskich temperaturach.

Trwają badania nad bezpieczeństwem rozpowszechniania Oxytree w naturalnym środowisku na całym świecie. W Polsce to rozwiązanie dopiero raczkuje i nie jest najmilej przyjmowane zwłaszcza przez ekosceptyków. Przed szerokim wprowadzeniem Oxytree do uprawy w danym kraju, ważne jest, aby przeprowadzić dokładne analizy pod kątem potencjalnej inwazyjności, wpływu na lokalne ekosystemy i bezpieczeństwa stosowania.

Oxytree to obiecująca, sztucznie stworzona odmiana paulowni o ogromnym potencjale. Dalsze badania i odpowiedzialne wdrażanie tej odmiany mogą przyczynić się do poprawy jakości powietrza, sekwestracji CO2, zwiększenia bioróżnorodności i rozwoju lokalnych społeczności. Drzewo tlenowe może stać się zielonym bohaterem w walce z kryzysem klimatycznym, dając nam nadzieję na czystszą i zdrowszą przyszłość.

Bibliografia:

1. https://www.ekologia.pl/srodowisko/oxytree-w-polsce-wlasciwosci-i-opinie-co-to-jest-oxytree/
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Oxytree
3. https://www.nawodnienia.eu/jak-nawadniac/oxytree
4. https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/145-pasieka-4-2016/1569-innowacja-botaniczna-drzewa-tlenowe
5. Opinia dotycząca dopuszczalności tworzenia na terenie Polski plantacji rośliny Oxytree (Paulownia Clon in Vitro 112®), jej możliwego wpływu na środowisko naturalne oraz zasadności obejmowania akcji jej sadzenia patronatem Ministra Środowiska PROP/KOR/2016-01-ws. Wydana przez komisję ds. roślin pod przewodnictwem dra Michała Falkowskiego.
6. Kanał Lasów Tlenowych na YouTube.
7. Adach W, Żuchowski J, Moniuszko-Szajwaj B, Szumacher-Strabel M, Stochmal A, Olas B, Cieslak A. Comparative Phytochemical, Antioxidant, and Hemostatic Studies of Extract and Four Fractions from Paulownia Clone in Vitro 112 Leaves in Human Plasma. Molecules. 2020 Sep 23;25(19):4371.
8. Sławińska N, Zając J, Olas B. Paulownia Organs as Interesting New Sources of Bioactive Compounds. Int J Mol Sci. 2023 Jan 14;24(2):1676.